بسم الله الرحمن الرحیم

سِحر و جادو از آن جهت که اسرارآمیز است در عرفان یهود، بسیار حائز اهمیت است. تأملات عرفانی در تَلمود عمدتاً بر محور مَعسه برشیت (فعل آفرینش) و مَعسه مرکاوا (عرابۀ الهی) است.

 سِحر و جادو از آن جهت که اسرارآمیز است در عرفان یهود، بسیار حائز اهمیت است. تأملات عرفانی در تَلمود عمدتاً بر محور مَعسه برشیت (فعل آفرینش) و مَعسه مرکاوا (عرابۀ الهی) است. مَعسه برشیت موجب اندیشه کیهان شناختی و کیهان آفرینی گردید و معسه مرکاوا در توصیف رؤیای حزقیال استوار است و نقش ثمربخشی در تأملات در باب اسرار و صفات ذات الوهیت دارد. ( یهودیت بررسی تاریخی، ص 271)
 
شواهد درون مایه‌های عرفانی (نظری و عملی) یا عرفان آمیخته با سحر و جادو به فراوانی در ادبیات تلمودی یافت می‌شوند. ( یهودیت بررسی تاریخی، ص 271)

یکی از اهداف بسیار مهم عارفان یهودی در سیر و سلوک، ورود به تالارهای آسمانی (هخالوت:(Hekaloth ) است.

برای عروج به تالارهای آسمانی، عرفای مرکاوا که یورده مرکاوا (کسانی که در عَرابه فرود می‌آیند) نامیده می‌شوند باید دوره‌ای سخت از اَعمال و ریاضت‌های شاق مانند غسل و روزه‌های طولانی را انجام دهند و به نام‌های سرّی خداوند و فرشتگان او متوسل شوند و سرانجام خود را برای حالات خلسه، شور و جذبه‌ی عرفانی آماده سازند که به نوعی استحاله منتهی می‌شود و در آن جسم تبدیل به آتش می گردد. پس از این مرحله عارف تصور می‌کند که به هفت تالار آسمانی پذیرفته شده است و اگر شایستگی کافی داشته باشد «با مشاهده‌ی عَرابه الهی» پاداش داده می‌شود و نیز در همان زمان با رازهای آینده یا اسرار جهان عِلوی آشنا می‌گردد. ( یهودیت بررسی تاریخی، ص 272)
 
«گرشوم شولم»[1] می‌گوید: «آنان که از آزمون ورودی می‌گذشتند حائز ارزش تلقی می‌شدند تا «نزول» به مرکاوا یا عرش را تجربه کنند ولی می بایست مُهتدی گردند تا از خطرات فراوان در طیّ هفت قصر آسمانی بگذرند…» (کتاب هخالوت اکبر عناوین صعود را در خلال هفت‌آسمان شرح نمی‌دهد بلکه در خلال هفت قصر بیان می‌کند که در قلل مرتفع آسمان قرار دارند)…
 
میزبانان یا «محافظان دروازه» مانع از ورود نفس به تالارهای آسمانی می‌شوند. یک مُهر جادویی ساخته شده از اسم اعظم خداوند یا اسم مکنون وی وجود دارد که [عارف] به مدد آن با شیاطین و ملائکه‌ دوزخ به ستیز می‌پردازد.
 
در هر مرحله‌ی صعود، مُهری جدید نیاز است که سالک باید آن مُهر را بر خود بزند، بر طبق نقل یک قطعه از شرح مزبور: « او به آتش و شعله‌ی آن فرو نخواهد افتاد و در گرداب و طوفان که در اطراف حضرت توست، غرق نخواهد شد،‌ ای حضرت حق و کبریای متعالی» (جریانات بزرگ در عرفان یهودی، ص 98-100)
 
شولم می‌گوید: « در هخالوت اکبر آمده است، همه مُهرها و نام‌های مکنون از عرش اشتقاق می‌یابند. یعنی جایی که جملگی «شبیه ستون‌های آتش در اطراف عرش آتشین» حضرت خالق قائم است…

این نیاز روحی برای طی سفرش [سفر کابالیست] است که موجب پدید آمدن این مُهرها شده است و کار آن‌ها دو چیز است: 1- مانند سپر محافظتی می‌باشند. 2- به عنوان اسلحه جادویی به کار می‌روند.
در طی منازل، همین که قوای وی [سالک] کاسته می‌گردد قوت جادویی فزونی می‌یابد و ایماء و اشارات جادویی، منزل به منزل بیشتر می‌شود» (جریانات بزرگ در عرفان یهودی،ص 100)
 
گرشوم شولم بیان می‌کند: « این حقیقت، مبیّن وفور عناصر جادویی در لابلای متون هِخالوت است… کهن‌ترین اسناد در این میان، یعنی کتاب «هِخالوت اصغر» مملوّ از این مباحث [جادو] است…
 
فرشتگان و اولیاء کِبار بر ضدّ سالک طوفان و وِلوله برپا می‌کنند تا او را از رسیدن به مقصود دور کنند. آتشی که از بدن سالک به بیرون، سَر [شعله] می‌کشد، تهدیدی است که او را به کام خود می‌بلعد.

کانال ادیان

سیری در تلمود

تلمود، به عنوان مجموعه عظیم و اصلی فقه یهود، در طول تاریخ در نظر غیریهودیان از یک سو به علت ساختار گسترده و منسجم فقهی، حقوقی و اخلاقی آن مورد مدح و احترام بوده و از سوی دیگر به علت لحن صریح آن در موضع‏گیری در برابر غیریهودیان (که در زمان شکل‏گیری آن در حدود 2000 سال پیش عموما کافران را شامل می‏شد) و حتی سخت‏گیری نسبت به یهودیان غیرملتزم به شرع یهود، مورد انتقاد، عتاب و حتی توهین قرار گرفته است.
نقل قول‏هایی ناقص و حتی تحریف شده به تلمود و آیین یهود منسوب و متعاقب آن، امواج توهین و استهزا به این کتب به عنوان مرجع احکام دینی یهودیان از سوی رسانه‏ها، نشریات و کتاب‏ها به سوی افکار عمومی بی‏خبر از واقعیات ارسال می‏شد.
متاسفانه توان علمی و فرهنگی جامعه کلیمیان ایران در این سال‎ها در حدی نبود که بتواند با اقدام اساسی فرهنگی (که مهمترین آن تالیف کتابی مناسب بود) این هجمه کذب به مقدسات خود و امنیت فرهنگی جامعه کلیمی را خنثی سازد. جوابیه‏های پراکنده به مطالب موهن نشریات (که حتی به مدارس نیز راه یافته‏اند) و سخنرانی‏های معدود در همایش‏‏های دینی، حداکثر اقدام این جامعه در این زمینه بوده است.
خوشبختانه رویکرد مثبت جامعه ایرانی و محققان روشنفکر مسلمان در سال‏های اخیر به واقعیات دیگر ادیان در رفع این کوتاهی جامعه کلیمی تا حدی تأثیر نهاده است که انتشار سیری در تلمود مهمترین این اقدامات است.
حجت‏الاسلام باقر طالبی دارابی از محققان برجسته حوزه ادیان و عضو هیئت علمی مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب قم، این کتاب را با دقت نظر و امانت‏داری کامل ترجمه کرده و پس از بازخوانی‏های متعدد توسط تنی چند از صاحبنظران، آن را به دست چاپ سپرده است. وی در مقدمه کتاب ضمن آن که از یهودیت با عنوان «دینی که آموزه‏های مشترک آن با دین اسلام بیشتر از هر دین دیگری است» نام می‏برد، کتاب و سنت اسلام را با شریعت مکتوب (تورات – عهد عتیق) و شریعت شفاهی (تلمود) در یهود مقایسه می‏کند.
طالبی دارابی در معرفی تلمود می‏نویسد: «تلمود نماد عقلانیت، تفکر، اجتهاد، فقه، کلام و در یک کلمه سمبل ادبیات دینی یهود است. سخن گفتن از تلمود، سخن گفتن از تاریخ اندیشه و فرآیند رو به رشد اجتهاد یهود است. تلمود اثری دیرپاست که ریشه در تاریخ و متن حوادث واقعه در زندگی پرمشقت یهودیان، به ویژه عالمان، فقیهان و حکیمان این قوم دارد...»
کتاب سیری در تلمود حاوی سه بخش شامل تاریخ شکل‏گیری و تدوین تلمود، ساختار و محتوای آن، و روشمندی مباحث تلمودی است که حجت‏الاسلام طالبی، سه قسمت فهرست بخش‏ها و رساله‏های میشنا و تلمود، نمایه و واژه‏نامه عبری را نیز به آن افزوده است.
ویراستاری واژگان عبری کتاب و تنظیم واژه‏نامه عبری پیوست آن را مهندس آرش آبائی و دکتر یونس حمامی‏لاله‏زار در انجمن کلیمیان تهران برعهده داشته‏اند.

آئین قبالا

آئین قبالا همان عرفان یهود است

دکتر شیوا کاویانی، محقق، نویسنده، پژوهش‏گر و مترجم در زمینه‏ های: فلسفه و عرفان، هنر، علوم فنی و علوم انسانی است. وی در شعر و ادبیات هم سررشته دارد و به سه زبان شعر می‏گوید. از فعالیت‏های سال جاری ایشان سخنرانی درباره تاریخ علم، در رابطه با آلبرت اینشتین و فرضیه نسبت و دیالوگ دو طرفه میان نماینده دو گرایش فکری نیوتون و موبیلیتی در آلمان می‏توان یاد کرد. او در تمام سخنرانی‏ هایش در تمام جهان، پیام عشق را با خود به همراه می‏برد و معتقد است که قبالا، رمز اصلی، یعنی عشق را که در مرکز تمام عرفان‏ هاست، به همگان می‏شناساند و قبالیست می‏خواهد، رازهای کشف نشده طبیعت را بکاود تا به دانش خدمت کند و رازهای نهفته در تورات را دربیاورد و در برابر دیدگان دیگران بگذارد. وی از راه کتاب زندگی می‏کند، بسیار ساده. رهروی است مثل «هِرْمِس» با کابالیست‏ها، سرخپوستان دنیا و هندی‏ها و ژاپنی‏ها، چینی‏ها و آئین دائو و به طور کلی آئین‏ها و تمدن‏های مختلف آشنایی دارد. همین حس پویایی ایشان، باعث نگارش کتاب: آیین قبالا (عرفان و فلسفه یهود) گشته است. قبالا، همان که یکی از آئین‏های تفسیر تورات است و قبالیست‏ها، که رمزورزی می‏کنند و از طریق رمزورزی، تورات را می‏شناسند.

از آخرین سخنرانی‏ های دکتر شیوا کاویانی می‏توان به سخنرانی ایشان در کتابخانه انجمن کلیمیان تهران در تاریخ 30/3/84 اشاره کرد که با استقبال علاقمندان روبه‏ رو شد.

برای آشنایی بیشتر با کتاب آئین قبالا (عرفان و فلسفه یهود) گریزی به متن کتاب می‏زنیم.

واژه قبالا از ریشه عبری «قَبِلْ» به معنی قبول کردن، سرسپردن و دل سپردن است. و مجموعه تعالیم باطنی را دربر می‏گیرد. این واژه به گونه‏های مختلف هجی می‏شود. عموماً کابالا (Kabala) مورد نظر دانشمندان و دین‏شناسان بوده و قبالا (Qabala) مورد توجه معتقدین به علوم غریبه و نیز فراروان شناسان می‏باشد.

این کتاب، اولین کتاب با این عنوان است که در زمینه قبالا و حسیدیم در ایران منتشر می‏شود.

قبالا متعارف ‏ترین اصطلاح سنتی به کار رفته برای آموزه‏ های راز ورزانه‏ یهودیت و عرفان یهود، به ویژه عرفان برآمده از سده‏ های میانه تاکنون، می‏باشد. واژه قبالا، به مفهومی گسترده ‏تر، به تمامی جریان‏ های پی‏آیند رازورزانه یهودیت اشاره دارد که از پایان دوره معبد دوم پرورش یافته و سامان پویای تاریخ یهودیت شده است. قبالا پدیده‏ای یگانه است و نباید آن را همسان با مفهوم «عرفان» در تاریخ دین انگاشت. در واقع قبالا عرفان است، اما همزمان، دربرگیرنده دو مفهوم و معنای «رازورزی = نگرش اشراقی» و «یزدان‏شناسی» است. این بن‏پاره‏های عرفانی و رازورزانه، هر دو با مفهوم قبالا هم‏سو هستند و گاه تا حد زیادی سبب آشفتگی ذهنی و برداشت مردمان می‏شود. از دید برخی قبالا، خِرَد، خودپدیده‏ای عرفانی انگاشته می‏شد. سنت اصلی عرفان یهود، آئین قبالاست. این آئین نشان‏گر سیر و سلوک راه مقدس زندگی است که با رهروی بر عارف گشوده می‏شود و دربرگیرنده دورنمایه یزدان ‏شناسی و آفرینش ‏شناسی است.

مهم‏ترین سند مکتوب این آئین، کتاب: روشنایی (زُهَر) است که ابتدا به زبان آرامی، در اواخر قرن سیزدهم در اسپانیا نگاشته شد. این کتاب تفسیری روشن‏گرانه است بر تورات، بیان‏گر تعلیم عرفانی درباره گوهر ناشناخته یزدان، یزدانی که در غایت «نامتناهی» است و نمی‏توان هیچ سخنی درباره او گفت.

بنیادی‏ترین اندیشه ‏های مکتب‏‏های قبالایی در مهم‏ترین و معروف‏ترین کتاب آئین قبالا، یعنی کتاب زُهَر (Zohar) (روشنایی) به صورت مجموعه ‏ای از رساله ‏های عرفانی آمده که در میان قبالاهای کاستیلی نخستین سال‏های 1280 دست به دست می‏شد. از پی آن، بین سال‏های 1285 و 1335، قبالیست‏ها کتاب‏های بسیاری را براساس متن زُهَر ترجمه، تفسیر و اقتباس کردند که به ویژه به پذیرش این متن به مثابه کتاب مقدس خدمت بزرگی کرد.

پس از میانه سده سیزدهم، قبالیست‏ها، سلسله مقالاتی را پدید آوردند که راه و روش‏های طریقه ‏های دستیابی و تجربه‏ های وجدآمیز را مورد بحث قرار می‏داد و تجربه‏ هایی این گونه را توصیف می‏کرد.

با این همه قبالا یکی از شیوه ‏های فکری در اندیشه یهودیت است که مورد قبول بسیاری از علما و اندیشمندان یهودی نمی‏‎باشد و آن را جریانی انحرافی از یهودیت فقهی و حاخامی می‏دانند و حتی آشنایی با این شیوه فکری را برای یهودیان توصیه نمی‏کنند.

ماشیح