زنای مغیره بن شعبه و چشم پوشی عمر

نویسنده: ابوالفضل حیدری

عنوان: بررسی تحلیلی بر زندگانی خلیفه دوم

**********

زنای محصنه مغیره بن شعبه که حاکم بصره در زمان خلافت عمر بود با ام جمیل همسر حجاج بن عبید مشهور است، قضیه از این قرار است که مغیره نزدیک های ظهر از دارالاماره خارج می شده و به سراغ ام جمیل می رفته، روزی ابوبکره که همسایه حجاج بن عبید بود با برادرانش (نافع وزیاد و شبل) [1]در غرفه نشسته بودند که ناگهان باد در غرفه هلالیه ام جمیل را باز کرد و نظرشان به درآویخته شدن مغیره با او شد، همگی با هم گفتند که باید بر این کار در نزد خلیفه شهادت دهیم، بعد مغیره خارج شد تا با مردم نماز بگزارد(درحال جنابت).

قضیه طی نامه ای به عمر گزارش داده شد و خلیفه همه را به مدینه احضار کرد، ابتدا سه نفرشان شهادت دادند که مغیره را در حال زنا با ام جمیل دیده اند، وقتی نوبت به زیاد رسید عمر گفت مردی را می بینم که با شهادت خود مردی از مهاجرین را رسوا نمی کند؛ یعنی فهماند که نباید شهادت دهد زیرا با شهادت وی حد زنای محصنه بر مغیره ثابت می شد و این مطلوب جناب عمر نبوده! چرا؟ [2]

زیاد گفت: منظره ای قبیح را دیدم و صدای نفسی بلند را شنیدم، و دیدم که مغیره روی... قرار گرفته است.

عمر گفت: دیدی که یدخله کالمیل فی المکحلة؟

گفت: نه! دیدم رافعابرجلیهاً ورأیت خصَّتیهِ تتّردان بین فخذیها ...

عمر گفت الله اکبر مغیره برخیز و شهود را حدّ بزن، مغیره برخاست و شهود را هشتاد تازیانه زد... ابوبکره بعد از حد خوردن برخاست گفت: من دوباره شهادت می دهم که مغیره این عمل را انجام داده[1]. عمر خواست دوباره حد بزند ولی علی علیه السلام مانع شد و فرمود: اگر او را حد بزنی من هم برای رفیقت(مغیره) حدّ جاری می کنم[2].

عمر در اجرای حکم خطا نکرد!

چقدر بد است که ابن ابی الحدید خود این جریان را از منابع مختلف نقل می کند و بدتر از آن این که می گوید لکن ما قائل نیستیم که عمر در این جا خطا کرده باشد! زیرا درء حد جایز بود و برای امام مستحب است[3]!

باید بپرسیم آقای ابن ابی الحدید شما امام را چه تعریف می کنی؟منظورت از امام همان ولی الله و وصی رسول الله است؟ یا منظورت کسی است که با رأی عوام الناس بر منصب خلافت تکیه زده؟!

آیا کسی که خود آگاهی جامع از قرآن و سنت ندارد و از ریزه کاری های فقه و روایت چیزی نمی داند می تواند درء حد کند؟ به چه ملاکی؟ مگر کسی را که مردم انتخاب می کنند می تواند در امور شرع مقدس تصرف کند؟ بله زمانی حرف شما درست است که امام را رسول خدا انتخاب کرده و وی را اصلح ترین شخص به امت معرفی کند! شما چگونه ادعا می کنید مقامی را که خدا و رسولش به او نداده بودند و تنها با رأی و کودتای عوام الناس به حکومت رسید؟!

عمر نه تنها نمی توانست درء حد کند بلکه با وجود صحابه های بزرگ و اعلم صلاحیت قضاوت نداشت هرچند حاکم بود؛ منصب قاضی و حاکم جدای از هم است، قاضی باید شخصی باشد که به تمام جهات شریعت از قرآن و سنت و اجماع(به قول اهل سنت) احاطه ی کامل داشته باشد تا حکم واقعی الهی جاری شود، شما خودتان می گویید عمر از سایر صحابه عالم نبود و خود عمر هم گفته بود که زنان نیز از عمر عالم تر هستند با این وجود بهتر نبود این جریان قضاوت به عالم ترین صحابه رجوع داده شود. حاکم هم باید به امور حکومتی مثل تامین لشگر و گرفتن خراج و مالیات نظارت داشته باشد.(هرچند حاکم هم باید تا حدودی به شریعت احاطه داشته باشد تا احکام دین را اجرا کند و الا حکومت حکومت جور می شود).

یک سوال اساسی از عالمان اهل سنت:

شما می گویید عمر درء حد از صحابی رسول الله(a) کرده و سنت رسول الله را به جا آورد؟! چرا جناب عمر درء حد از مغیره کرد بهتر و اولی نبود به جای یک نفر از آن سه نفر درء حد می کرد؟ آیا این سنت رسول الله نیست؟ چه سر و سرّی با مغیره داشته که جانب او راگرفت و دیگر صحابیان را حد زد؟

اگر شخصیت مغیره را مثلاً با ابوبکرة بسنجیم خود عالمان اهل سنت قائلند به این که ابوبکرة از صحابی معروف و فردی عابد و زاهد و باتقوایی بوده[4] و مغیرة بن شعبه ثقفی قبل و بعد از اسلام عادت به زنا کردن داشته، و حتی قرآن نیز فسق وی را بیان کرده ـ کماتقدم ـ! حال جایز است صحابی فاضل و زاهد را بر مغیره مقدم کند؟

در جواب می گویید شاید وی نکاح سر کرده بود! باز هم حد مترتب است. مگر نکاح سر را خود جناب عمر ممنوع نکرده بود پس چرا والی وی با حکم امیر مخالفت کرده؟فرض کنیم که لایدخلها کالمیل آیا این که شاهدچهارم گفت که او و ام جمیل را زیر یک لحاف دیده مرتکب کار حرام و قبیح نشده؟[5] پس چرا یک سیلی هم نخورده؟ علی ای حال نمی توان خطای عمربن خطاب را توجیه کرد زیرا وی کاری کرده که از هر جهت مورد هجمه و ایرادات مخلتف است و این نشانگر بی عدالتی خلیفة ی مسلمین است.